فضای وب هر روز گستردهتر و حجیمتر و محتوای تولیدشده در آن روزبهروز بیشتر میشود. در این میان به لطف هوشمندسازی روزافزون الگوریتمهای گوگل، کیفیت محتوای تولیدی هم پیوسته در حال افزایش است.
کافی است کلمه یا عبارتی را در گوگل جستجو کنیم تا هزاران و شاید میلیونها صفحه برای آن کلمه یا عبارت خاص به ما نشان داده شود. بعداز آن ما میتوانیم هر آنچه را که به دنبال آن هستیم بیابیم و از آن یاد بگیریم و لذت ببریم.
در دنیای جدید محدودیت دسترسی به اطلاعات و علوم مختلف از بین رفته و هنر و دغدغه اصلی انسان امروزی جستجو و یافتن محتوایی از میان انبوهی از محتواست که به کارش بیاید و از طرفی هم باید بتواند از هزاران هزار محتوای جذاب دیگر چشمپوشی کند.
در صورت غفلت، فرد در چشم به هم زدنی متوجه خواهد شد که در زیر آوار محتوای متنوع و جذاب مدفون شده و در حال از دست دادن زمان، انرژی و سایر منابع محدود خود است.
مطلب مرتبط: تندخوانی آفت یادگیری عمیق
سؤالی که مطرح میشود این است که باوجوداین حجم از محتوای غنی از علوم و اطلاعات مفید و کاربردی، چه نیازی به مطالعه کتاب است؟
وقتی بهراحتی آب خوردن و با فشار دادن یک دکمه، میلیونها صفحه مرتبط با آنچه در نظر داریم، در مقابل ما ظاهر میشود، چه نیازی به هزینه کردن بیشتر و خرید انواع مختلف کتاب و مطالعه آنهاست؟
برای این سؤال پاسخهای گوناگون از دیدگاهها و جنبههای مختلف میتوان ارائه کرد؛ اما در ادامه تنها به آن چیزی اشاره خواهم کرد که بیشتر از هر دلیلی برای من قانعکننده بوده.
کاغذ و صفحه دیجیتال
خواندن از روی صفحه دیجیتال هیچوقت لذت مطالعه از روی کاغذ را ندارد و آن حس و حال را به انسان نمیدهد.
این حرفی است که بارها و بارها از خورههای کتاب شنیدهام. بوی کاغذ، لذت ورق زدن کتاب و سلامتی چشمها و … ازجمله مواردی هستند که بهعنوان دلایلی برای علاقه به مطالعه کتاب کاغذی مطرح میشوند.
تمرکز بیشتر هنگام مطالعه کتاب کاغذی دلیل دیگری است که باعث میشود تمایل به مطالعه آن بیشتر باشد.
مطلب مرتبط: زیستن در یک جامعه فراری از کتاب و کتابخوانی
کتاب، پایه انجام مطالعات دیگر
اما مهمترین دلیل من برای ترجیح کتاب به محتوای موجود در فضای وب چیزی غیر از موارد گفته شده است.
به نظر من کتاب هسته، پایه و زیربنای هر مطالعهای است.
کتاب باید خوانده شود تا در نهایت مسیر ما در فضای وب و یا انتخاب کتابهای بعدی مشخص شود.
ابتدا باید یک کتاب مرجع و معتبر در زمینه موردنظر بخوانیم و آن را پایه قرار دهیم. بعدازآن در زمینه موضوعات مطرحشده، میتوانیم کتابهای دیگری بخوانیم یا در اینترنت جستجو کنیم و مطالب بیشتری یاد بگیریم.
اما مراجعه به فضای وب از همان ابتدا و بدون مطالعه کتاب، باعث سردرگمی و غرق شدن ما در میان انبوهی از محتوا با اشکال و انواع مختلف خواهد شد که هیچگونه طبقهبندی مشخص و پیوستگی در بین آنها وجود ندارد و درنهایت بدون هیچگونه نظمی ما را بیشتر سردرگم خواهند کرد.
این کار علاوه بر اینکه زمان و انرژی ما را تحلیل میبرد و چیزی نصیبمان نمیکند، بلکه بهاحتمالزیاد باعث به وجود آمدن توهم باسوادی هم بشود و این خود به مانعی بر سر راه ما در مطالعات و یادگیری بیشتر تبدیل شود.
مطلب مرتبط: حکایت کتابهای خوانده نشده کتابخانه من
به نظر من کتاب در حکم ریشه و تنه یک درخت است و جستجوها و آموختههای خودمان در وب و منابع دیگر، شاخهها و برگهای این درخت یاد هستند.
البته میتوان از منابع مختلف دیگر غیر از وب هم برای پرورش شاخهها و برگها و درنهایت میوه دادن این درخت استفاده کرد، اما مطمئناً بدون داشتن ریشه و تنه این درخت به بار ننشسته و هیچ میوه و حاصلی نخواهد داد.
عقل سلیم حکم میکند که یادگیری را از کتاب شروع کرده و ابتدای کار نهال خود را بکاریم و درنهایت با مطالعه از منابع مختلف در موضوعات تخصصی مورد اشاره در کتاب، باعث رشد و شکوفایی هر چه بیشتر این درخت شویم.
فکر می کنم دیگه بحث کتاب هم حالت سنتی فعلیش رو از دست خواهد داد دیر یا زود و اطلاعاتشون به شکل دیگری به ما خواهد رسید. مثل اینکه دیگه تا مدتی دیگه روزنامه ای در دکه ها نخواهیم دید.
به نظر من هم انتشار نسخه کاغذی روزنامه به زودی منسوخ میشه و با توجه به عدم استقبال مردم و ناچار چاپ نسخه کاغذی متوقف خواهد شد.
اما در مورد منسوخ شدن نسخه کاغذی کتاب، آن هم به این زودی به نظرم نمیتوان با این اطمینان پیشبینی کرد.
البته یادم هست که استاد شعبانعلی در جایی نوشته بودند که زمانی کتابخانهها کاربری موزه پیدا خواهند کرد و آیندگان برای بازدید از این موزهها بلیت تهیه خواهند کرد (نقل به مضمون).
اما به نظر میرسد تا آن زمان فاصله زیادی داریم. با توجه به اینکه قشر کتابخوان به شدت علاقه به مطالعه کتاب کاغذی دارد، تا زمانی که این تقاضا وجود داشته باشد، بالطبع انتشار و فروش کتاب به این شکل هم ادامه خواهد داشت.
ولی این اتفاق در نهایت رخ خواهد داد و بشر دیگر شاهد چاپ کتاب به شکل امروزی نخواهد بود.